Deze Sint Olav shrine in de kathedraal van Nidaros is sinds de heiligverklaring in 1031 het belangrijkste bedevaartsoord in de Noordse landen. De Noorse Sint-Koning behield zijn status als de meest gewaardeerde Noordse heilige gedurende de middeleeuwen.
Noorwegen was rond het jaar 1000 een onrustige lappendeken van Vikingrijkjes met hoofdmannen en koningen. Het land had weinig landbouwgrond (een belangrijke reden voor de plundertochten) en men vocht elkaar om het minste of geringste de tent uit. Olav Haraldsson (995-1030), een geharde, tot het christendom bekeerde Vikingkrijger, wilde Noorwegen verenigen onder zijn koningschap. Hij gebruikte de kerstening als rechtvaardiging en het zwaard als overtuiging. Aanvankelijk had hij succes en wist hij, met veel geweld, een deel van Noorwegen aan zich te onderwerpen.
Hij had ongeveer tien jaar de macht in handen. In 1024 vaardigde hij wetten uit, geschoeid op christelijke leest, die nu nog steeds aan de basis van de Scandinavische wetgeving liggen. Maar in 1029 had hij de oude elite zozeer tegen zich in het harnas gejaagd, dat die de invasie van Knoet de Grote uit Denemarken steunden. Olav moest opgeven en verbleef enige tijd in ballingschap in Rusland. In 1030 ondernam hij een nieuwe poging. Met zijn geronselde mannen marcheerde hij via Zweden naar Noorwegen, langs de route waar nu het St. Olavspad door Zweden loopt.
Op 29 juli kwam het bij Stiklestad tot een slag met een boerenleger. Olav viel in die strijd.
Volgens de legendes werd zijn lichaam van het slagveld gedragen en in een schuur gelegd. Een blinde zwerver, op zoek naar een slaapplaats, kroop de schuur in, kwam in aanraking met het bloed van Olav, wreef in zijn ogen en kon weer zien. Het eerste wonder was geschied. Olav werd naar Nidaros (de oude naam van Trondheim) gebracht en begraven aan de oever van de rivier Nidelva. Er ontsprong een bron waarvan het water genezend bleek. Dit soort gerapporteerde wonderen waren indertijd reden om een lichaam op te graven. Wanneer een lijk niet aan ontbinding onderhevig bleek, was dat een indicatie van heiligheid. Het was namelijk de zonde die het lichaam deed vergaan. En bij Olav was dat min of meer het geval. Zijn wonden waren gesloten, zijn haar en nagels waren gegroeid. Er werd een houten kapel over het graf gebouwd en op 3 augustus 1031 werd Olav heilig verklaard. In 1066 gaf Olav Kyrre (Olav III), de opdracht om de kapel te vervangen door een kerk en deze groeide uit tot de huidige Nidaroskathedraal. Pelgrims uit heel Europa kwamen naar Nidaros, om het graf van Olav te bezoeken om daar genezing, vergeving of verdieping van het geloof te vinden.
Heiligverklaringen werden ook zeker door economische en politieke motieven gedreven. Op krachtige heiligen kwamen pelgrims af, de toeristen van de middeleeuwen, en die brachten geld in het laatje. Daarnaast gaf het de kerk op plaatsen waar een compleet lichaam, een lichaamsdeeltje of een belangrijk voorwerp lag (een relikwie), aanzien en invloed. In het geval van Olav de heilige speelde macht ook zeker een rol. Het christendom in Noorwegen had nog geen vaste voet aan de grond en door Olav, een christelijke Vikingkoning die streed voor een verenigd Noorwegen, tot heilige te verklaren werd aan het idee van één koninkrijk meer gewicht gegeven. Olav is vandaag de dag nog steeds een belangrijk symbool voor Noorwegen als onafhankelijke natie. Rond 29 juli, de heiligendag van Olav, wordt in Trondheim een groot festival georganiseerd, het Olsok.
Tekst: Ria Warmerdam (www.op-vrije-voeten.nl).
Muziek
Gregoriaanse gezangen voor St. Olav
Een cd met Gregoriaanse gezangen die eeuwenlang op de heiligendag van St. Olav werden gezongen: 29 juli.
De Centrale Discotheek Rotterdam schreef er over:
Dit is een mooie en interessante nieuwe dubbel-cd met gregoriaanse muziek. Waar veel cd’s hoogtepunten uit het enorme gregoriaanse repertoire laten horen, brengen twee Noorse ensembles hier gregoriaans voor de feestdag van een enkele heilige, Sint Olav. Deze Olav (995-1030) was koning van Noorwegen, en stierf tijdens een veldslag. Binnen een jaar werd hij heilig verklaard. Zijn stoffelijk overschot werd onder een altaar geplaatst in de kathedraal van Trondheim. Bovendien werden er voor hem speciale gezangen gemaakt. Op deze cd horen we alle gezangen die tijdens de getijden klonken van de metten, aan het einde van de nacht, tot de vespers, aan het einde van de middag. In deze getijden klonken psalmen maar ook nieuwe gregoriaanse gezangen, waar het leven van Olav beschreven werd. Overigens werden hier, zoals meestal, oude melodieën hergebruikt en van nieuwe teksten voor- zien. Een en ander wordt uitstekend uitgelegd in het boekje, de teksten zelf zijn helaas alleen online te vinden. De uitvoeringen van het Consortium Vocale Oslo (mannen) en Graces & Voices (vrouwen) zijn prachtig rustig, en de opname is kraakhelder.
(Copyright: nieuwslijst centrale discotheek Rotterdam 15 november 2016, week 46)
Historia Sancti Olavi
Consortsium Vocale Oslo, Graces & Voices, olv Alexander Markus Schweitzer
LAWO LWC 1106 (2cd)
2016
Middeleeuwse pelgrimsliederen
De folkgroep Kalenda Maya maakt veel middeleeuwse muziek op oude instrumenten. Toen het Olavspad Noorwegen in 1997 officieel en feestelijk werd geopend door een groep mensen die het hele pad liepen, liep deze groep een aantal dagen mee. Ze brachten oude pelgrimliederen die in heel Europa gezongen werden ten gehore. Daarbij ook de oude Noorse ballade Olav Haraldssons kappsigling (De bootwedstrijd van Olav Haraldsson). Dit is een oude ballade waar alleen fragmenten van bewaard gebleven zijn. Kalenda Maya reconstrueerde het lied.
Olav Haraldsson (Olav de heilige) twistte met zijn broer Harald over het recht koning van Noorwegen te worden. Olav stelt voor dat degene die het snelst terug naar het vaderland kan varen, koning mag worden. Harald gaat akkoord maar wil met de snelzeilende boot Ormen (De slang). Olav moet dan met de zwaardere en langzamer zeilende boot Oksen (De os). Vóór de wedstrijd moeten ze naar de mis in de kerk zegt Olav. Harald trekt zich daar niks van aan en gaat alvast van start. Dit komt Olav ter ore maar hij wacht tot de mis afgelopen is. Pas dan vertrekt hij. Het schip suist vooruit. Niet alleen over zee, maar ook over land en zelfs door de bergen, waar hij de trollenvrouw Zwarte Trolde, die daar rustig zit te spinnen, aan het schrikken maakt en in steen doet veranderen. Olav komt 3 dagen eerder aan dan zijn broer en wordt koning van Noorwegen.
Pilgrimsreiser
Kalenda Maya
Kulturverksted
1997
Er valt nog veel meer te luisteren, te kijken en te lezen over pelgrimeren in het algemeen. Neem eens een kijkje bij De Leunstoel op de website van Op Vrije Voeten. Je vindt daar een schat aan informatie over (bijna) alles wat er op vooral Nederlandstalig gebied is uitgegeven over dit onderwerp.
